اردوهای سلامت؛ مشق خود مراقبتی
اردوهای سلامت؛ مشق خود مراقبتی
بررسی نتایج اردوهای سلامت سال تحصیلی 96-95
زهرا محمدقاسمی
کارشناس پرستاری و مراقب سلامت دبستان
خود مراقبتی عملی است که در آن هرفردی از دانش، مهارت و توان خود به عنوان یک منبع استفاده کرده تا به طور پیوسته و مستقل از سلامت خود مراقبت نماید. در این تعریف منظور از به طور مستقل، تصمیم گیری درباره ی خود و با اتکا به خود است. البته این تصمیم گیری شامل مشورت و یا کسب کمک از متخصص نیز هست. به عبارتی خودمراقبتی به مسوولیت پذیری افراد در مقابل سلامت خود گفته می شود. همچنین روزی به نام خود مراقبتی نام گذاری شده است که این خود، نشان از آگاهی بخشی و اهمیت خودمراقبتی در جهان به منظور ارتقائ سلامت است. با انتخاب یک سبک زندگی سالم و همچنین با تدبیر اندیشی جهت جلوگیری از رخداد حوادث و بیماری ها و در نهایت با مراقبت بهینه حین بیماری های مزمن این امر امکان پذیر خواهد بود. چندی است در زمینه خود مراقبتی در کشور ما نیز پیشرفت های چشمگیری وجود داشته چرا که یکی از اقدامات، در راستای اقتصاد مقاومتی در نظام سلامت، خودمراقبتی است.
خودمراقبتی در تمام طیف سلامت و بیماری معنی پیدا می کند و از فعالیت هایی مثل مسواک زدن منظم روزانه تا چکاپ های دوره ای و مراجعه ی به موقع به پزشک را در بر می گیرد.اگرچه خود مراقبتی، فعالیتی است که ما برای تامین، حفظ و ارتقای سلامت خود انجام می دهیم، ولی گاها این مراقبت به فرزندان، خانواده، دوستان و...نیز گسترش می یابد.
باتوجه به ضرورت خودمراقبتی و پیشگیری از بسیاری بیماری ها و همچنین ضرورت نهادینه شدن آن در نسل فردا و نیز با توجه به اهمیت آموزش و تشخیص زود هنگام بیماری ها به منظور کوتاه نمودن دوره درمان، تیم سلامت دبستان مسرور، سه اردوی سلامت دانش آموز محور را در زمره ی فعالیت های سالانه خود قرار داده است. هر ساله نتایج غربالگری های صورت گرفته در این سه اردو در قالب کارنامه ی سلامت به اولیاارائه می شود.
این اردوها که در سال 92 با مشورت کارشناسان خبره ی حوزه های گوناگون سلامت مانند: آسب شناسی، پزشکی، حرکات اصلاحی، تغذیه و...طراحی گردید، به منظور پذیرش بیشتر دانش آموز، به ترتیب از ارزیابی های ساده تر شروع می شود. بنابراین اردوی شماره 1 به سلامت دهان و دندان، اردوی شماره 2 به بررسی ناهنجاری های قامتی وسومین اردو به بررسی مولفه های خون اختصاص داده شده است.
اردوی شماره 1
سلامت دهان و دندان
طبق پژوهش های انجام گرفته توسط وزارت بهداشت، آمار پوسیدگی دندان ها در بین دانش آموزان رو به افزایش است. (6 دندان پوسیده در دهان هر ایرانی) از هر 10 دانش آموز، 9 نفر از مشکلات دندانی رنج می برند و پوسیدگی دندان دانش آموزان ایرانی 2 برابر استاندارد های جهانی است. سلامت دهان و دندان فرمول پیچیده ای ندارد مسواک زدن و نخ دندان کشیدن کم هزینه ترین روش ها ی محافظت از دندان هاست اما انجام اشتباه این کار، نمی تواند نقشی در پیشگیری از پوسیدگی دندان ها داشته باشد. از این رو در اردوی سلامت دهان و دندان، دانش آموزان علاوه بر دریافت خدمات معاینه ی دوره ای دندان ها، با ساختار دندان ها و تغذیه های مناسب برای سلامت دندان آشنا شده و همچنین با روش استفاده صحیح از مسواک و نخ دندان توسط متخصصین دندانپزشکی آموزش می بینند.
اردوی شماره 2
ناهنجاری های ساختار قامتی
به گفته کارشناسان امروزه هر دانش آموز ایرانی به طور متوسط با یک یا دو معضل مربوط به عضلات و استخوان مواجه است. ضرورت تشخیص و پیگیری این اختلالات در سنین پایین، از این جهت است که با هزینه و مدت زمان کمتری می توان به نتایج مطلوبی دست یافت. با محکم شدن اسکلت در دوره رشد، درمان سخت تر و گاها نیاز به عمل های جراحی می باشد و حتی در برخی موارد درمان امکان پذیر نخواهد بود. این اختلالات ساختار قامت در دختران تا 16 سالگی قابل درمان است. همین امر اهمیت موضوع غربالگری زودهنگام ناهنجاریهای قامتی و رفع آن به کمک حرکات اصلاحی را آشکار می کند. پیگیری حرکات اصلاحی، در دو سال گذشته در دبستان مسرور، گویای این حقیقت است که به آسانی و با صرف کمترین هزینه و در منزل می توان در این سن اختلالات قامتی را تصحیح کرد. بر همین اساس تیم سلامت دبستان مسرور در قالب اردوی شماره 2 توسط کارشناسان تربیت بدنی و حرکات اصلاحی و با استفاده از ابزار های ویژه این کار، وضعیت ساختار بدنی دانش آموزان را بررسی می کند. نتایج غربالگری صورت گرفته در سال تحصیلی 96-95 در نمودار شماره (1) دیده می شود. خوشبختانه گزارش های امیدوار کننده ای از روند بهبود و اصلاح ناهنجاریهای ساختار قامتی دانش آموزان شناسایی شده در اردوی غربالگری سال تحصیلی 95-94 در دست است که نتیجه اقدام به موقع تیم سلامت دبستان و نیز پیگیری مجدانه ی خانواده ها و تلاش خود دانش آموز در اجرای تمرین های تجویز شده توسط متخصصین حرکات اصلاحی می باشد.
اردوی شماره 3
ارزیابی مولفه های خون
نتایج بررسی وضعیت توده ی بدنی کل دانش آموزان در سال تحصیلی 96-95 در نمودار شماره 2 قابل مشاهده است. همانگونه که در تصویر مشخص است در سال تحصیلی گذشته، تنها نیمی از دانش آموزان در محدوده ی توده بدنی مناسب قرار دارند و نیمی دیگر دچار اضافه وزن و چاقی یا کمبود وزن و لاغری هستند. در نمودار شماره 3 با تفکیک دانش آموزان بر اساس پایه تحصیلی مشاهده می شود در پایه پنجم و ششم دانش آموزان دچار اضافه وزن بیشتری هستند که این روند با توجه به سیر سریع بلوغ در این سن جایی برای تأمل و پیگیری بیشتری دارد.
بنابراین به جهت تاثیر بالقوه چاقی بر فاکتورهای چربی و قند خون، هر ساله اردوی سلامت شماره 3 برای دانش آموزان با وضعیت چاقی در پایه های چهارم تا ششم و همچنین برای کل دانش آموزان پایه سوم به عنوان غربالگر مولفه های خونی صورت می گیرد. در غربالگری سال گذشته این دو فاکتور برای تعداد قابل ملاحظه ای از دانش آموزان در محدوده غیر مجاز بوده است. نمودار 4 نمایانگر میزان فقر آهن در 20 درصد از دانش آموزان و نمودار شماره 5 نمایانگر این است که 83% دانش آموزان ویتامینD کمتر از حد مجاز دارند که با توجه به سن رشد و نیاز بسیار زیاد دانش آموزان به این دو فاکتور، پیگیری از طرف خانواده و رعایت توصیه های غذایی که توسط پزشک دبستان ارائه شده، الزامی می باشد.