آشنایی با اصول طب سنتی
آشنایی با اصول طب سنتی
دکتر شهرزاد طاهری
پزشک دبستان
طب سنتی ایران، مکتبی است که توجه عمده‌اش به حفظ سلامتی است. حکما و دانشمندان طب سنتی ایران در تعریف طب، حفظ سلامتی را بر بازگرداندن سلامتی مقدم دانستند.
دستورات حفظ سلامتی در طب سنتی ایران بر شش اصل ضروری استوار است که شامل قوا، حرکت و سکون، خواب و بیداری، خوردنی و آشامیدنی، استفراغ و احتباص و اعراض نفسانی است. این شش اصل هم برای سالم زندگی کردن لازم است و هم برای بهبود بیماران! همچنین برای پیشگیری از عود بیماری نیز توجه به این اصول لازم است.
-ادامه مطلب-
هوا: حکما برای هوا ارزش خاصی قائل بودند و به نقش هوای سالم در حفظ سلامت توجه داشتند. هوا تمامی افعال و حرکات بدنی و نفسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هوای آلوده باعث کاهش حرارت غریزی و افزایش تظاهرات بالینی سردی و خشکی؛ مانند افسردگی و خواب‌های آشفته، بی‌خوابی، خستگی و کوفتگی عضلات ساق پا می‌شود.
حرکت و سکون: خوردن بدون فعالیت، زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌هاست و البته تحرک بیش‌ازاندازه مخصوصاً اگر تکرار شود، با مصرف انرژی موجب تخلیه‌ی حرارت می‌شود و در طی زمان، فرد دچار سردی و خشکی و مستعد بیماری‌های سرد می‌شود. افراد مختلف نیازهای متفاوتی به فعالیت و استراحت دارند و رعایت تعادل در حرکت و سکون با توجه به وضعیت مزاجی هر فردی ضروری است. به‌طورکلی در بهار و تابستان باید فعالیت‌ها را کاهش داد و در پاییز و زمستان حرکت و ورزش را بیشتر کرد.
خواب و بیداری: خواب تمامی اعمال طبیعی بدن، شامل هضم متابولیسم و دفع سموم را بهبود می‌بخشد و قوای مغزی را تقویت می‌کند و موجب تجدید قوای اندام‌های مختلف و ترمیم بافت‌های صدمه‌دیده می‌شود. بهترین زمان خواب از 10 شب تا طلوع آفتاب است. لازم است صرف شام حداقل سه ساعت قبل از خواب صورت گیرد و فرد نیم‌ساعت پس از شام به مدت 15 تا 20 دقیقه آرام راه برود.
افراد با مزاج خشک (صفراوی و سوداوی) حداقل به 5 تا 6 ساعت خواب نیاز دارند. افراد با مزاجِ تر به خواب بیشتری نیاز دارند. نوزادان، کودکان، زنان و افراد مسن نسبت به مردان به خواب بیشتری احتیاج دارند. چون باعث افزایشِ تری و بهبود خشکی مزاج می‌شود. وقتی شخصی در خواب بدون علت مشخص، زیاد عرق می‌کند، این امر بیانگر آن است که مایعات هضم‌نشده‌ی زائد، بیش از نیاز بدن ذخیره شده و به کمک خواب، این مواد زائد از طریق پوست دفع می‌شود. خواب روز بیشتر از نیم‌ساعت توصیه نمی‌شود. (در تابستان یک ساعت)
خوردنی و آشامیدنی: بسیاری از حکما اولین و مهم‌ترین تدابیر درمانی در بیماران را اصلاح یا تجویز رژیم غذایی می‌دانسته‌اند.
ازنظر طب سنتی، انسان‌ها با یکدیگر تفاوت مزاجی و ساختاری دارند و لازم است پزشک بر اساس تشخیص مزاج و توجه کامل به ویژگی‌های ساختاری هر فرد برای او تدبیر و غذای مناسب تجویز کند. غذا علاوه‌براینکه ماده‌ی مصرفی سوخت‌وساز بدن است، بر اعضای مختلف بدن اثرات مثبت یا منفی به‌جای می‌گذارد و جسم و روان شخص را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسیاری از اصول ضروری برای تندرستی مثل هوا و تغییرات فصلی، خارج از اراده‌ی فرد است ولی مصرف غذا قابل برنامه‌ریزی است و آموزش تغذیه‌ی صحیح، یک ابزار مهم برای سلامتی است که پزشک می‌تواند بیماران خود را با آن تجهیز کند.
منابع معتبر طب سنتی:
سایت انجمن علمی طب سنتی ایران
کتاب های : تغذیه در طب سنتی ایرانی اسلامی ( نوشته دکتر کرد افشاری)
دهکده سلامتی ( تالیف دکتر محسن ناصری )
مروری بر کلیات طب سنتی ایران : ( تالیف دکتر رضایی زاده و دکتر محسن ناصری )