مهارت های زندگی
ابزارهای ضروری زندگی کودک من
سمیرا مرادی
کارشناس ارشد مشاوره
زندگی امروز بشر دست خوش تحولات بسیاری گشته است. در گذشته روابط انسانی، امکانات رفاهی، فرآیند تحصیل و دانش آموختگی و دیگر امور روزمره ی زندگی، پیچیدگی های کمتری داشت و مواجهه با بحران ها و هیجانات ناشی از تعاملات، ساده تر بود. در حالی که در زندگی امروز حتی نحوه ی برخورد با ابتدایی ترین مسائل، چندین برابر گذشته نیازمند تامل و مهارت است. پیش از این مردمان در شهرهایی کوچک و با امکاناتی محدود زندگی می‌کردند و بیشتر اعضای این جوامع کوچک، آرزوها و خواسته های شبیه به هم داشتند، ضرب المثل های یکسانی را به کار می بردند و حتی قصه های کودکانه‌ی‌شان با هم مشترک بود. در حالی که امروزه دسترسی به دانش و اطلاعات در مقایسه با پنجاه سال گذشته از یک کار سخت و طاقت فرسا به کمک فناوری های نو به اندازه ای سهل شده که حتی کودکان نیز می توانند در آن مهارت یابند. مشاغل تنوع بیشتری پیدا کرده و انسان ها در هر لحظه در معرض انتخاب های گوناگونی قرار دارند. چنین دگرگونی هایی ضرورت مجهز شدن به مهارت های تازه ای را ایجاد کرده است. حال سوال اصلی این جاست که این مهارت ها چیستند و چگونه می توان به این مهارت ها دست پیدا کرد.
سازمان بهداشت جهانی ده مهارت را به عنوان مهارت های زندگی تعریف نموده که سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد و همچنین صندوق کودکان ملل متحد نیز این تعریف را مورد تایید قرار داده اند. این مهارت ها شامل مهارتهای خود آگاهی، حل مسئله، برقراری ارتباط موثر، تصمیم‌گیری، ایجاد و حفظ روابط میان فردی، تفکرخلاق، تفکر انتقادی، همدلی، مواجهه با هیجان های منفی و مدیریت استرس می باشد. مهارت های زندگی، فرد را از نظر اجتماعی و روانی توانمند می‌سازد تا رفتاری انطباقی و موثر در مواجهه با چالش های زندگی داشته باشد و بتواند از نظر شخصی و اجتماعی رشد نموده و خود را از مشکلات روانی و اجتماعی مصون بدارد. کودک از طریق آموزش مهارت های زندگی به اصلاح رفتارهای خویش پرداخته و این آموزش، فرصتی را برای او به وجود می آورد که اضطراب خویش را بیان نموده و آن را محسوس و درک پذیر سازد.
با توجه به این کارکردها و اهداف سازنده‌ی آن در ابعاد گوناگون زندگی کودکان و نوجوانان، نقش و اهمیت مهارتهای زندگی انکار ناپذیر می نماید. با نگاهی به نتایج مطالعات علمی صورت گرفته، مبنی بر کمبود این دست مهارت ها و با توجه به این نکته که محیط مدرسه به عنوان یکی از مهم ترین بسترهای رشدی برای دانش آموزان می باشد اولیا دبستان مسرور بر آن شدند تا آموزش مهارت های زندگی را در سرفصل های درسی بگنجانند.
شیوه ی آموزش این مهارت ها، یکی از روش های مشاوره در دنیای پست مدرن با عنوان «درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد» و یا به اختصار اَکت می باشد. علت انتخاب این شیوه تناسب آن با محیط یادگیریِ مبتنی بر حل مسئله، استفاده از توانایی های منحصر به فرد هر دانش آموز و همچنین فرآیند یادگیری مستقل می باشد که هر سه مورد یاد شده از ویژگی های فضای آموزشی دبستان مسرور می باشد. از این رو با تکیه بر پیدا کردن ارزش ها و علاقمندی های فردی و هدایت انرژی های ذهنی به سوی آن، به مرور زمان کودک در مسیر این ارزشها و رغبت ها حرکت می کند. این کار از طریق استعاره های قابل فهم برای دانش آموزان انجام می گیرد تا با کارکردهای ذهنی و همچنین موانع ذهنی که بر سر راه رسیدن به اهداف وجود دارد، آشنا شده و بدانند با رنج ناشی از حرکت در مسیر ارزشها، چگونه می توان مواجه شد؛ زیرا روان درمانگرانِ اَکت معتقدند که رنج ناشی از حرکت در راه رسیدن به اهداف، رنجی است پاک و رنج ناشی از تلاش برای آرام کردن افکار و هیجاناتِ ناخوشایند در دنیای درون، رنجی ناپاک می باشد. مدیریت هیجان و استرس، مهارت تصمیم گیری و حل مسئله و رفتار انطباقی در اَکت، با درک رویدادهای دنیای درون و بیرون و نیز آشنایی با قوانین آنها، قابل دستیابی است.
به طور خلاصه هدف آموزش مهارت زندگی، ایجاد توانمندی هایی نظیر نگرش مثبت به زندگی، شجاعت برای رویارویی باحقیقت، قدرت تحمل و مقاومت، سلامت روانی، روابط سالم با دیگران و توانایی حل مشکلات زندگی است. امید است والدین دانش آموزان دبستان مسرور نیز در این امر خطیر دوش به دوش اولیای مدرسه حرکت نمایند تا با این همدلی، شاهد پرورش نسلی رشد‌یافته و توانمند باشیم.