با دستانم مهربانم

برنامه ی پژوهشی «کشت میکروب»  در دبستان مروج سلامت

زهرا محمد قاسمی

مراقب سلامت دبستان

بهداشت دست (Hand Hygiene)  یک واژه کلی است که به هر نوع عمل شستشوی دست اشاره می کند و شامل موارد زیر است:

شستشوی دست ها با آب و صابون و یا مایع صابون. هنگامی که بهداشت دست به طور صحیح انجام می شود، نتایج آن کاهش میکروارگانیسم ها بر روی دست ها است. مطالعات زیادی  در خصوص اهمیت شستشوی دست با آب و صابون و تاثیر آن در کاهش مرگ و میر ناشی از اسهال انجام شده و نیز نشان داده شده که شستن صحیح دست با آب و صابون می تواند جلوی انتقال بیماری های تنفسی را بگیرد. طبق مطالعاتی که در پاکستان انجام شده، شستشوی دست با آب و صابون تعداد پنومونی را در بچه های زیر پنج سال تا 50% کاهش داده است. بنابراین شستشوی دست می تواند جلوی انتقال بیماری های اسهالی (وبا)، پنومونی، انگل های روده ای، سارس، آنفولانزای پرندگان و خوکی و عفونت های پوست و چشم را بگیرد.

بر همین اساس در اردیبهشت ماه به مناسبت «روز جهانی بهداشت دست» یک برنامه ی پژوهشی چند مرحله ای را شعبه 1 دبستان  مسرور آغاز کردیم. ابتدا با همکاری آموزگاران برای دانش آموزان سوالاتی نظیر «به نظر شما میکروب چیست و چه شکلی دارد؟ آیا همه میکروب ها مضر هستند؟» مطرح شد. این ایجاد انگیزه، برخی از دانش آموزان پرسشگر را  بر آن داشت تا به کسب اطلاعات بیشتری درباره این موضوع بپردازند. در این میان دانش آموزان خلاق هم گامی بلندتر برداشته و قبل از دریافت هر گونه اطلاعاتی تصور ذهنی خود را به کمک خط و رنگ پیاده کنند.

در مرحله دوم با نمایش فیلم آموزشی در کلاس با درگیر شدن حافظه ی دیداری، علت و اهمیت شستشوی صحیح  دست به دانش آموزان ارائه شد و برای تثبیت این یادگیری از طریق کاربرگ آموزشی، مراحل درست شستشوی دست، با تصویر شماره گذاری شد.

پس از آن برای ملموس شدن بهتر موضوع و درک عمیق تر، کشت میکروب در همه ی کلاس ها توسط سرکار خانم زراعتی کارشناس ارشد میکروبیولوژی انجام شد. به این صورت که با انتخاب تصادفی تعدادی از دانش آموزان کلاس، از آنان نمونه ی کشت میکروب کف دست آلوده و نیز نمونه ای با سوآپ از قسمت شیارهای کف دست گرفته شد. سپس مجددا از همان دانش آموزان پس از شستشوی دست به روش آموزش داده شده، نمونه گیری انجام شد. پس از 24 ساعت نتایج کشت میکروب و تشکیل کلونی، نمونه های آماده شده در آزمایشگاه رنگ آمیزی گردید. سپس نمونه ها ی رنگ آمیزی شده  توسط کارشناس در دبستان از طریق میکروسکوپ در معرض دید دانش آموزان و آموزگاران قرار گرفت و به سوالات دانش آموزان پاسخ داده شد.

در این فرآیند آموزشی اشتیاق دانش آموزان برای یادگیری تماشایی بود و بی آنکه صرفا به انباشت اطلاعات در ذهن پاک دانش آموز بپردازیم قوه ی خلاقیت او را به کار گرفته و تشنگی به او هبه نمودیم. و در نهایت امید است این شیوه ی صبورانه ی آموزش در جهت نهادینه شدن بهداشت دست و خود مراقبتی بهتر نیز، اثری ماندگار به جا بگذارد .